ฝุ่นในเมือง: อีกหนึ่งเรื่องที่ควรอาศัยช่วงโควิดตัดสินใจ
โดย วีระศักดิ์ โควสุรัตน์ สมาชิกวุฒิสภา รองประธานกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ของวุฒิสภา
ฝุ่นของเมือง ไม่ว่าจะเป็นกรุงเทพ หรือ ของปริมณฑล มาจากการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์เกือบทั้งสิ้น ถ้าไม่ใช่จากภาคขนส่ง คือควันฝุ่นจากท่อไอเสีย ก็มาจากการเผาสิ่งต่างๆในที่โล่ง เช่นเผาตอซัง เผาขยะ เผาหญ้าแห้ง ที่เหลือจากนั้นมาจากปฏิกิริยาเคมีของสารประกอบในอากาศที่ก๊าซบางประเภทถูกสภาพแวดล้อมทำให้กลายร่างเป็นอนุภาคฝุ่น แต่นั่นยังจำนวนน้อย สิ่งที่ควรรู้ต่อไปคือ ทำไมมันกำลังเพิ่มขึ้นต่างหาก งานศึกษาของอนุกรรมาธิการสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นอีกหนึ่งหน่วยของคณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของวุฒิสภา ได้อธิบายไว้ว่า มลพิษในอากาศ เป็นปัญหาเรื้อรังของเมืองใหญ่ๆอย่างกรุงเทพมหานครและปริมณฑลมากว่า 25 ปีแล้ว แม้ค่าเฉลี่ยของปัญหานี้ ดีขึ้นช้า ๆ ต่อเนื่อง แต่ปัจจุบันก็ยังต่ำกว่าค่ามาตรฐานที่ควรจะเป็นอยู่นั่นเอง
พลเอกสุรศักดิ์ กาญจนรัตน์ ประธานกรรมาธิการเคยอธิบายว่า ประเทศด้อยพัฒนาต้องยอมทุกอย่างเพื่อให้ "ได้น้ำ" ต่อมาเมื่อเป็นประเทศกำลังพัฒนา จะยอมทำทุกอย่างเพื่อให้ "ได้เงิน"
ก้าวข้ามอีกระดับ สังคมที่พัฒนาแล้วจะทำทุกอย่างเพื่อให้ได้ "สิ่งแวดล้อมที่ดี" ทุก ๆ ปลายปีเป็นช่วงความกดอากาศสูงทับประเทศไทยไว้ เราจะรู้สึกได้ว่าอากาศมีฝุ่นแน่นขึ้น ข้อค้นพบที่นำมารายงานให้คณะอนุกรรมาธิการสิ่งแวดล้อมที่มี รศ.ดร.บุญส่ง ไข่เกษ สมาชิกวุฒิสภาเป็นประธานระบุว่า ฝุ่นระดับ PM2.5ในกรุงเทพและปริมณฑลทั่วไปนั้น 90 % มาจากการเผาของน้ำมันดีเซลในเครื่องยนต์ การเผาน้ำมันดิบและการเผาในภาคเกษตร มีเพียง 10 % เท่านั้นที่มาจากการขนดิน ขนทราย ฝุ่นจากการก่อสร้าง และจากฝุ่นข้างถนน ฝุ่นก่อสร้าง ฝุ่นขนดินขนทราย ฝุ่นจากข้างถนนนั้น เบอร์จะใหญ่กว่า PM2.5 แทบทั้งนั้น แต่การก่อสร้างมักทำให้รถติดขัดเพิ่ม รถก็เลยปลดปล่อยฝุ่นควันและความร้อนออกมานานขึ้น
อนึ่ง ที่ว่าดีเซลนั้น ตัวร้ายไม่ใช่น้ำมันดีเซล แต่คือค่ากำมะถันที่ยังมีในน้ำมันดีเซลนี่แหละ พอรถดีเซลบรรทุกของหนัก การพ่นฝุ่นและควันก็ยิ่งมาก เวลาตรวจสภาพรถประจำปี หน่วยตรวจจะให้รถเปล่าเบิ้ลเครื่องในเกียร์ว่าง บนแชสซีไดนาโมมิเตอร์ (chassis dynamometer) ควันและฝุ่นที่พ่นออกผ่านท่อไอเสียจึงไม่ค่อยเกินมาตรฐาน แต่ถ้าขืนตรวจตอนวิ่งและขนของหนักตามปกติของการใช้งานรถดีเซล ก็ บ่แน่หรอกนาย !! นี่ดีที่รถขนส่งจำนวนมาก ได้หันไปใช้ก๊าซธรรมชาติกันแล้ว เหตุผลส่วนหนึ่งมาจากเถ้าแก่ไม่ต้องห่วงเรื่องใครจะมาลักดูดน้ำมันไปขาย
ดังนั้น แม้มีรถจดทะเบียนมาก แต่ก็มีการเปลี่ยนไปใช้เชื้อเพลิงที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ถึงแม้เถ้าแก่อาจไม่ตั้งใจจะ"รักษ์โลก"ขนาดนั้น หลายสิบปีก่อน เราสกัดเอาสารตะกั่วออกจากน้ำมันเบนซินรถยนต์ออกไปได้สำเร็จ ปตท.ทำโฆษณามนุษย์ตะกั่วโดนเตะโด่งออกจากรถไป เป็นโฆษณา ฮากลิ้ง แห่งปีอีกชิ้นหนึ่ง แต่นั่นคือการปรับปรุงน้ำมันเบนซิน ไม่ใช่ดีเซล
ดังนั้น เราคงต้องเร่งสกัดเอากำมะถันออกจากน้ำมันดีเซลให้ได้มากๆแต่ก็มีค่าปรับปรุงที่อาจกระทบราคาขายปลีกดีเซลอีกนะครับ นาทีนี้จึงต้องชื่นชมวิสัยทัศน์ของเถ้าแก่ที่เอารถบรรทุกเดิมไปใช้ CNG คือก๊าซธรรมชาติ เพราะไม่ก่อภาวะมลพิษ การเผาไหม้ในเครื่องยนต์สมบูรณ์ แน่ล่ะ ว่าถ้าเปลี่ยนภาคขนส่งเป็นพาหนะไฟฟ้าย่อมดีกว่า ซึ่งก็ไม่ง่าย บ้านไหนจะมีรถเสียบปลั้กที่บ้าน ต้องปรับตู้ไฟ เบรคเกอร์ สายไฟฟ้า และหม้อแปลงมิเตอร์ที่หน้าบ้านให้เป็นระบบ สามเฟส ไม่งั้นสายไฟเดิมจะแบกกำลังไฟฟ้ามากเกินไป จะทำเองก็ไม่ได้ ยังไงก็ต้องให้การไฟฟ้าเขามาเริ่มระบบให้ทีละบ้านไป แต่จะทำได้ ต้องอาศัยพลังบริโภคของประชาชนเจ้าของรถ และต้องมีระบบการจราจรของเมืองที่ลดการใช้พาหนะส่วนตัวลงให้สำเร็จด้วย
เดือนนี้จะมีรถไฟไฟฟ้าในกรุงเทพอีกบางสายที่เปิดแล่นอีก โควิดมาขวางกลาง จึงทำให้วัฒนธรรมสวมหน้ากากเกิดได้แบบไม่ค่อยมีใครเถียงหรืออิดออด แต่หลังๆมานี้เริ่มการด์ตก และกำลังต้องเร่งรณรงค์กันรอบใหม่ทั้งประเทศ เพื่อขยับระดับการกรองของหน้ากากให้สกัดPM2.5 ได้ หน่วยบริการต่างๆต้องเร่งจัดหามาแบ่งปันกันให้ทันความกดอากาศสูงที่เวียนมาถึงตามรอบ แต่นั่นเหมือนตั้งรับนะ...
ถ้าต้องรุก ผมขอเสนอสังคมไทยให้พิจารณาข้อเสนอที่คณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของวุฒิสภาสรุปเสนอสภาไปเมื่อหลายเดือนก่อนหน้าไว้แล้ว ว่าพอจะพร้อมใจร่วมมือกันได้ขนาดไหน จะเบี่ยงรถดีเซลขนาดใหญ่ไม่ให้เข้าเขตเมืองชั้นในได้มากแค่ไหน จะเบี่ยงสลับเบอร์ทะเบียนเลขคู่สลับวันกับเลขคี่ก่อนมั้ย จะลดกำมะถันในน้ำมันลงได้เร็วเท่าไหร่ แม้ตามทฤษฏี กำมะถันในน้ำมันเป็นปัจจัยประกอบของการรักษาความลื่นในกระบอกสูบเครื่องดีเซล การจะเอากำมะถันออกจากน้ำมัน จึงต้องมีการปรับปรุงระบบกลั่นน้ำมันที่โรงกลั่นซึ่งต้องลงทุนแพงและใช้เวลาปรับระบบพอควร กับอีกคำอธิบายคือน้ำมันดีเซลที่ลดค่ากำมะถัน อาจทำให้เครื่องยนต์ดีเซลสึกหรอเร็วกว่าเดิม แต่วิศวกรเครื่องยนต์อธิบายว่าถ้าห่วงว่ากระบอกสูบรถจะสึกเร็วขึ้นก็ชดเชยได้ด้วยการปรับปรุงสูตรน้ำมันเครื่องที่จะช่วยเพิ่มความหล่อลื่นเข้าไปแทน เมืองจะเหลื่อมเวลาเดินทางมาทำงานหรือให้ทำงานบางวันที่บ้าน สถานศึกษาจะจัดชุดวิชาอะไรที่สามารถเรียนจากบ้านได้เยอะขึ้นมั้ย กรมการขนส่งทางบกจะสามารถติดตั้งเครื่องมือตรวจวัดการระบายมลพิษอากาศแบบ remote sensing ที่มีกล้องบันทึกทะเบียนรถที่ปล่อยควันดำตามถนนแล้วส่งใบสั่งไปเรียกเจ้าของรถมาปรับปรุงในภายหลังอย่างได้ประสิทธิภาพหรือเปล่า
รายงาน ของ European Environment Agency 2019 บอกว่ามีชาวยุโรป ถึง 412,000 คนเสียชีวิตก่อนวัยอันควรเพราะ ฝุ่น!! ในสถานีรถไฟใต้ดินในลอนดอน พบว่ามีค่าฝุ่นเกินระดับที่WHO กำหนดไว้ถึง 10 เท่า!!! ราคาบ้านช่องห้องเช่าในย่านอากาศเป็นพิษของลอนดอนราคาร่วงลงถึง 20 % ตัวอย่างแบบนี้ คงทำให้เราเห็นง่ายขึ้น ว่าเราควรเต็มใจร่วมมือกับมาตรการลดฝุ่นกันแค่ไหน
-------------------------------------------------------------------------
วีระศักดิ์ โควสุรัตน์ สมาชิกวุฒิสภา
#weerasak.org
-------------------------------------------------------------------------
